این که تو مناظره ترکی حرف می‌زنید، یعنی مایی که ترکی متوجه نمی‌شیم آدم نیستیم یا چی؟ می‌فهمید این کارتون نژادپرستانه و باعث تقویت گسل‌های قومیتیه و بازم انجامش می‌دید، یا کلا شوق خدمت کورتون کرده؟
انتخابات (همهٔ انتخابات‌ها) با وضع فعلی برگزاری و شناخت نامزدها و وضع شفافیت و پاسخگویی و نظارت بعدش، مثل درس خواندن شب امتحان است. درس خواندن شب امتحان دانش‌آموز/دانشجویی که هر ترم به خودش قول می‌دهد از ترم بعد درس بخواند و ترم‌های بعد و بعدی می‌آیند و وضعش همان است که بوده. البته منکر این نیستم که با درس خواندن شب امتحان ممکن است بشود نمرهٔ خوبی گرفت، ولی بیایید قبول کنیم امکان ندارد بشود چیزی یاد گرفت.
رای ندادن هم غیبت غیرموجه سر جلسهٔ همان امتحانی است که در طول ترم نخواندی‌اش و شب امتحانش هم رفتی مهمانی. رای ندادن در شرایط ما، توهم کنش سیاسی، اعتراض و مطالبه‌گری است. پاک کردن صورت مسئله است. هیچ تاثیری هم روی هیچ بنی‌بشری ندارد و فقط دندان طمع یک عده وحشی را در خارج از مرزهای این سرزمین، تیزتر می‌کند.
رای ندادن، در یک شرایط عادی می‌تواند ابزاری برای اعتراض باشد؛ اما فکر می‌کنم باید بپذیریم که حداقل در ایران این‌طور نیست و منقار لاشخورها تیری را که تو به این شکل پرتاب می‌کنی تا به نشانهٔ هشدار به رویت شخصی از مسئولین برسد، در میانهٔ راه و روی هوا قاپ می‌زند و برمی‌گرداند سمت قلب خودت.
من راستش خیلی مسئله‌ام این نیست که کدام جریان سیاسی پیروز انتخابات می‌شود، چون به نظرم مسائل ما خیلی پیچیده‌تر از این حرف‌هاست که از چنین تغییراتی انتظار معجزه داشته باشیم. مسئلهٔ اساسی ما به اعتقاد من این است که کلیت مردم ما دین را برای اداره و تعیین جزئیات و کلیات زندگی‌شان مفید و موثر نمی‌دانند و برایشان جذاب‌تر است اگر در حد مناسکی خنثی باقی بماند. در زندگی روزمره به نظرشان کاربردی نیست، در مناسبات اجتماعی همچنین و در روابط بین‌الملل هم به طریق اولی. اما امیدوارم رقابت‌ها به‌قدری داغ بشود که اغلب گروه‌های اجتماعی متقاعد شوند که گزینه‌ای برای رای دادن در اختیار دارند و انتخاباتی پرشور داشته باشیم. این عجالتا، معقول‌ترین امیدی است که می‌توانم داشته باشم.
تاثیر هیچ مسئلهٔ اقتصادی‌ای به اندازهٔ مسائل فرهنگی نیست.
تاثیر هیچ تحریمی به اندازهٔ تاثیر احساس بی‌عدالتی نیست.
تاثیر هیچ جهش تولیدی به اندازهٔ عدالت و شفافیت نیست.
+بدیهیات: من نه کاسب تحریمم، نه مخالف ارتقای سطح تولید و خدمات.
درودهای بی‌پایان پروردگار عالم بر آنان که تحت هیچ شرایطی، از آرمان «عدالت» در هیچ حوزه‌ای عقب‌نشینی نمی‌کنند. هرچقدر پیچیده باشد، هرچقدر زحمت داشته باشد، هرچقدر زمان ببرد و هرچقدر مجبور به تحمل آدم‌های «کوتاه‌آمده» و توجیه‌ها، کنایه‌ها و ضربه‌هایشان باشند.
پ.ن: مگر عقب‌نشینی‌های موقتی و مقطعی به عنوان تاکتیکی برای تحقق هدف اصلی.
پ.ن۲: «عدالت» یک سری جنبه‌های بدیهی فطری دارد، یک سری جنبه‌های قانونی و قراردادی الهی/بشری و یک سری جنبه‌های فراقانونی (به این معنا که اولا برخی قوانین نیاز به تغییر دارد، ثانیا یک سری قوانین با شروع تلاش برای تحقق عدالت و عمل به قوانین قبلی مشخص می‌شود و تا قبل از شروع این تلاش، نمی‌توان به طور دقیق به آن‌ها دست پیدا کرد و ثالثا به این معنا که خیلی مسائل اصولا با قانونِ درست و نظارتِ درست حل نمی‌شود و نیاز به تلاش در حوزه‌های فرهنگی دارد)
پ.ن۳: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ»
همانا ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آن‌ها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند و آهن (و دیگر فلزات) را که در آن هم سختی (جنگ و کارزار) و هم منافع بسیار بر مردم است (نیز برای حفظ عدالت) آفریدیم، و تا خداوند معلوم کند چه‌کسی او و پیامبرانش را یاری می‌کند بی‌آنکه او را ببینند؛ (هر چند) که خدا بسیار قوی و مقتدر (و از یاری خلق بی‌نیاز) است.
آیهٔ ۲۵، سورهٔ مبارکهٔ حدید
به دعوت بانو دردانه.
حالا که تا این‌جا اومدین، یه توضیحی هم در مورد کتابا بدم.
۱. سفر روس: سفرنامهٔ شوروی مرحوم جلال آل احمده و مثل بقیهٔ سفرنامه‌ها (و کلا کتابایی) که ازش خوندم، مفید و دوست‌داشتنی. انتشارات فردوس و قطعا پیشنهاد می‌کنم.
۲. سیمای محمد: اولین کتابی که از دکتر شریعتی خوندم. دورهٔ نوجوونی البته. اینم پیشنهاد می‌کنم. سپیده‌باوران.
۳. سه دیدار: سه‌جلدی بوده که جلد آخرش دیگه نوشته نشد. از مرحوم نادر ابراهیمی در مورد زندگی امام خمینی. صوتی‌ش هم هست با صدای آقای یامین‌پور که من نمونه‌ش رو گوش دادم خیلی خوشم نیومد😬. خود کتاب رو ولی قطعا پیشنهاد می‌کنم. سورهٔ مهر.
۴. سمفونی مردگان: مال خودم نیست و امانته، هنوزم نخوندمش. منتها از اون‌جایی که «سرلوحه‌ها»ی من دست همین دوستم امانته، گفتم اینو بیارم :دی. سرلوحه‌ها مال آقای امیرخانیه. اونم پیشنهاد می‌کنم.
۵. سه گونه اسلام: کتاب قشنگیه و کم‌حجم. از شهید بهشتی. اگه جایی پیدا کردید، بخرید به نظرم. اینی که من دارم مال نشر بقعه است.
۶. سه کاهن: داستانی در مورد تولد پیامبر. مجید قیصری. طراحی جلدِ مثل همیشه خلاقانهٔ عصر داستان. یه مقداری سخت‌خوان.
۷. سلوک به سوی صبح: اولین و تنها کتابی از هرمان هسه است که خریدم و هنوزم نخوندمش متاسفانه😅. در اسرع وقت ان‌شاءالله. نشر ماهی (که یعنی به شکل تضمینی، ترجمه و طراحی جلد خوب).
اصلا نیازی نیست ما تلاش کنیم که تمدن غرب سقوط کنه؛ این اتفاقیه که خودش به طور طبیعی می‌افته و اونقدر هم بدیهی و طبیعی و تکراریه که نیاز به این همه شور و شوق و ذوق و هیجان هم نداره. هر تمدنی، زمانی شکل می‌گیره، تلاش‌هایی انجام می‌ده و مرتکب اشتباهاتی می‌شه؛ تا زمانی که نتیجهٔ تلاش‌ها از پیامد اشتباهات بزرگ‌تر باشه، تمدن در قدرته و نقطهٔ اوجش هم زمانیه که بیش‌ترین فاصله بین نتایج کارهای درست و پیامد خطاها وجود داره. بقای تمدن هم منوط به اینه که در مقابل هشدارهایی که برای تصحیح خطاها بهش داده می‌شه، لجبازی نکنه. اما معمولا این اتفاق نمی‌افته، چون تمدن‌ها، اعتماد به نفسشون رو از اعتقاد به برتری بی‌قید‌و‌شرط و ذاتی خودشون به دست میارن و اغلب، دستاوردهای تمدن‌های دیگه رو انکار می‌کنن تا به اون ایدهٔ مرکزی، آسیب و خللی وارد نشه. در نتیجه، به خطاها ادامه می‌دن و ناچار زمانی می‌رسه که پیامد اشتباهات به نتایج دستاوردها نزدیک و باهاش مساوی می‌شه. از این‌جا روند سقوط تمدن آغاز می‌شه؛ اگر دست از لجبازی برداره، احتمال برگشتن ورق هست؛ اما معمولا این‌طور نمی‌شه و تمدن‌ها با غرور و سرمستی باقی‌مونده از روزهای اوجشون، شرایط فعلی رو انکار می‌کنن و انقدر به این انکار احمقانه و لجبازی کودکانه ادامه می‌دن که بالاخره سقوط می‌کنن. اتفاقی که بارها و بارها در تاریخ افتاده و باز هم خواهد افتاد. غلبه‌های تمدنی هم صرفا زمانی اتفاق می‌افتن که تمدن مغلوب، قبلا خودش از درون پوسیده باشه؛ و الا هیچ تمدنی واقعا باعث شکست تمدن دیگه‌ای نمی‌شه و دلیل اصلی شکست، همیشه ضعف تمدن مغلوبه نه صرفا قدرت تمدن غالب. با همهٔ این حرفا، پس نقش ما چیه؟ نقش ما، تلاش برای ساخت یه ساختار جدیده که از قِبَل این تلاش‌ها، احتمالا می‌تونیم این ایده رو تو ذهن آدم‌ها بکاریم که «نگران نباشید. با خیال راحت این کشتی در حال غرق شدن رو ترک کنید؛ چون این چیزی که می‌بینید پایان تاریخ نیست و راه‌های نرفتهٔ زیادی پیش روی آدمی‌زاده.» بنابراین، نقش ما در بهترین حالت، صرفا تسریع یه رونده، نه ایجادش. چون او خودش به طور طبیعی ایجاد می‌شه و نیازی به نگرانی نیست. اون چیزی که باید در موردش نگران باشیم اینه که آیا برای فردای فروپاشی، برنامه‌ای عملی و کاربردی، برای بشریت داریم یا نه. این مسئلهٔ ماست.
+ تمدن نهایی، از میراث صحیح و دستاوردهای درست همهٔ تمدن‌های قبل استفاده می‌کنه. این، اون ایدهٔ مرکزی‌ایه که باید شهروندان آینده رو باهاش تربیت کنیم و کشوری می‌تونه مدیران دنیای فردا رو تربیت کنه، که این موضوع رو درک کرده باشه. دورهٔ فخرفروشی‌های قومی و نژادی و تاریخی تموم شده. ساخت بنای تمدن بعدی، مثل ماجرای نصب حجرالاسود در زمان حضرت رسوله (صلی‌‌الله علیه و آله و سلم). همهٔ تمدن‌ها سنگ رو حمل می‌کنن و نهایتا انسان کامل، اون رو در جای صحیحش قرار می‌ده. فلذا مبارزه با امپریالیسم اگر احیانا از حیث نظری به پان ایرانیسم برسه، از همین الان باید فاتحه‌ش رو خوند؛ از حیث عملی هم که اصولا ممکن نیست.
+ سوال مرتبط: چرا متوسط توقع عمومی جامعهٔ بشری از یک انسان فرهیخته و فهمیده، انقدر پایینه؟
+ مطلب مرتبط: برای همهٔ همه
ما ممکن است به دلایل بیرونی، قادر به تحقق عدالت نشویم؛ اما حداقلش این است که می‌توانیم در مورد عدالت حرف بزنیم و وجوه مختلفش را تبیین کنیم؛ حداقلش این است که می‌توانیم در آدم‌ها شوق و انتظار اجرای عدالت را ایجاد کنیم؛ حداقلش این است که خودمان می‌توانیم عادلانه زندگی کنیم. و همهٔ این‌ها باعث می‌شود تا اگر روزی موانع بیرونی برطرف شد و قرار شد عدالت واقعی برقرار شود، آدم‌ها با جزئیات و مختصات آن غریبه و بیگانه نباشند. بماند البته که شرط کنار رفتن موانع بیرونی هم، اصولا همین شوق و آمادگی و انتظار حداکثری است. پس، از فکر کردن به عدالت، از حرف زدن در مورد عدالت و از زندگی کردن بر مبنای عدالت، خسته نشویم. این شاید، آخرین و بزرگ‌ترین آزمون آدمی‌زاد در جهان خاکی باشد.
+ بدیهی است همهٔ آنچه که نوشته‌ام، باید با روش‌های درست پیگیری شود؛ و الا زیاد و بی‌فایده حرف زدن/کار کردن را تقریبا همه بلدند.
طفلک دینی که سخنرانی متولیان مذهبیش، در عمدهٔ موارد، به اندازهٔ یه سخنرانی تد* هم جذابیت و محتوا نداره.
+ عدالت جنسیتی تو دسترسی به علمای دینی و اخلاقی هم پیش‌کش.
*TED Talk
+ عصبانی نشید اگر موافق نیستید. بیاید حرف بزنیم.
یک راه موقت برای نزدیک شدن به عدالت آموزشی این است که سهمیه‌های محیرالعقول فعلی را بردارند و بر اساس نوع دبیرستانی که دورهٔ دوم متوسطه در آن گذرانده شده، سهمیه تعیین کنند. می‌شود این را با سهمیهٔ مناطق هم ترکیب کرد. بدین صورت که دانش‌آموزان مدارس دولتی/شاهد/سمپاد/نمونه/غیرانتفاعی هر منطقه، با دانش‌آموزان مدارس مشابه از همان منطقه رقابت کنند. ملاک هم بیش‌ترین سال‌های تحصیلی دانش‌آموز باشد؛ مثلا اگر کسی دو سال غیرانتفاعی بوده و سال آخر به مدرسهٔ دولتی رفته، در گروه مدارس غیرانتفاعی آزمون بدهد. اگر هم کسی سه سال تحصیلی‌اش متفاوت بوده، ملاک سال آخر باشد. این طرح را (که طبعا نیاز به جزئیات بیش‌تر دارد و ایراداتی هم دارد) موقتا اجرا کنند؛ بعد هم بودجهٔ آموزش و پرورش (و همزمان نظارت را) به‌تدریج زیاد کنند تا کیفیت مدارس دولتی به‌مرور افزایش پیدا کند.
+ فکر نمی‌کنم هیچ راهی غیر از توجه بیش‌تر به حوزهٔ آموزش، برای حل مسائل بنیادی‌‌مان داشته باشیم.
سیاست از نظر من یعنی تعیین هدف/اهداف همسو و یکپارچه و سپس پیدا کردن همهٔ راه‌های معقول و مشروع و البته متفاوت، برای دستیابی به آن اهداف. از این منظر، انعطاف‌هایی که در بازی سیاست انجام می‌شود و تنوع مسیرهایی که در آن وجود دارد، نباید منجر به تغییر اهداف شود و به همین دلیل، عقب‌نشینی و تفاوت‌های زیاد، صرفا در تکنیک‌ها و مسیرها مجاز است؛ نه در اهداف اصلی. از این جهت فکر می‌کنم افرادی مثل آقای اردوغان را اصولا نمی‌توان سیاست‌مدار دانست. این افراد، دقیقا همان‌هایی هستند که تنوع راه‌کارها را با تنوع اهداف اشتباه می‌گیرند (مشخصا چون این کار راحت‌تر است) و در یک زمان مشخص به دنبال اهدافی کاملا متضاد هستند (مثلا در مورد آقای اردوغان، تلاش توامان برای استفاده از مزیت‌های ارتباط با رژیم صهیونیستی و همزمان قرار گرفتن در جایگاه یک عضو موثر گفتمان مقاومت). چنین رفتاری، هرچه که باشد، اسمش سیاست‌ورزی نیست؛ بیش‌تر می‌توان آن را «باری به هر جهت بودن» و «لذت بردن از سیاست به خاطر خود سیاست» (و نه برای رسیدن به اهداف مشخصی) دانست. و من قصد داشتم این پرسش را مطرح کنم که آیا می‌توان این سبک از کنش سیاسی آقای اردوغان را عصاره‌ای از باورهای ملت ترکیه دانست؟ که یادم آمد خودمان گل سرسبد رجال سیاسی مملکت را به عنوان رییس‌جمهور داریم و تصمیم گرفتم سکوت کنم. واقعا بدا به حال ما اگر عصارهٔ باورهای سیاسی-اجتماعی ملت‌مان، چنین شخصیتی باشد.
نیست ان‌شاءالله.
«درست است که آزادی آخرین سخن نیست؛ اما به هر حال نیمی از حقیقت است. آزادی فقط یک جنبهٔ منفی همهٔ این پدیده‌هاست. و جنبهٔ مثبت آن عبارت است از مسئولیت. یعنی در حقیقت اگر آزادی در قالب مسئولیت قرار نگیرد، در خطر انحطاط قرار می‌گیرد. به همین دلیل توصیه می‌کنم که در مقابل مجسمهٔ آزادی در نیویورک _یعنی سواحل شرقی آمریکا_ یک مجسمهٔ مسئولیت هم در سواحل غربی آمریکا برپا کنند!»
انسان در جست‌وجوی معنا | ویکتور فرانکل
+ به قول توییتریا، روزی که شبه‌روشنفکرای ما این موضوع رو درک کنن، عید منه!
+ کتاب رو اگر نخوندید، پیشنهاد می‌کنم بخونید [کتاب معروفی هم هست]. مخصوصا برای یه عده از ماها که روانشناسی برامون با فروید و روانکاوی و «اینا همه ریشه در کودکیم داره» و «با توجه به شرایطی/روحیاتی که داشتم/دارم فلان رفتار اشتباهم طبیعیه [و همینه که هست]»، یکی شده و بعضا اراده و اختیار انسان رو یه چیزی در حد سیب‌زمینی و گلابی می‌دونیم، کتاب خوبیه. خلاف اسمش هم که ممکنه پیچیده به نظر بیاد، هم متن راحتی داره و هم حجمش کمه. [البته بخش‌های محدودی از ترجمهٔ این نسخه‌ای که من تو طاقچه خوندم، نارسا بود به نظرم؛ ولی در مجموع اشکال ویژه‌ای تو خوندن و درکش ایجاد نمی‌کنه.]
احساسی که به جمهوری اسلامی دارم، احساس تاسف و تاثره نسبت به آدمی که دوستش داری، ولی جلوی چشمت داره عمدا زندگی خودش رو خراب می‌کنه و هرچقدر تلاش می‌کنی کمکش کنی، با خشونت پَسِت می‌زنه. از تلاش که نمی‌شه دست برداشت، ولی فکر کنم از امیدِ کوتاه‌مدت و میان‌مدت باید دست بردارم.
کاش بشود همهٔ این‌هایی که دوست دارند بروند، بروند. به‌سهولت، با آرامش، بدون تحقیرها و سختی‌های مرسوم فرایند تایید ویزا، با سلامتی، با دل خوش، و در کشور مقصد همه‌چیز خوب باشد و سال‌های سال، با خوبی و خوشی و سلامتی و موفقیت در آن زندگی کنند و خانواده‌هایشان هم با همین شرایط همراهشان بروند تا غم دوری از خانواده هم آزارشان ندهد. کاش هروقت هم دلشان تنگ شد بتوانند بیایند و سری بزنند و برگردند و کاش همه‌چیز برایشان فراهم باشد. کاش همه‌شان بتوانند بروند و فقط همین‌هایی بمانیم که حاضریم از همه‌چیزمان بگذریم برای این وطن، این خاک و این آرمان. کاش همهٔ دردها بماند برای ما و همهٔ خوشی‌ها برای آن‌ها باشد. کاش در آن دنیا هم بهترین جای بهشت نصیبشان شود؛ فقط ما بتوانیم چندصباحی با دردهای واقعی زندگی کنیم و در دردهای واقعی غوطه بخوریم و برای دردهای واقعی دنبال چاره بگردیم. فقط بتوانیم مدت هرچند کوتاهی، بدون خیانت‌ها، نق زدن‌ها و کنایه‌های ناحق، زندگی کنیم...
پ.ن: قبل از این که سوءتفاهمی شکل بگیرد عرض کنم منظور من مطلقا این نیست که «هرکی دوست نداره جمع کنه بره» و ایضا منظورم این نیست که نباید انتقاد و اعتراض داشت؛ کل متن فقط قصد دارد بگوید «انتقاد» با «نق زدن» فرق می‌کند. همین.
بعدنوشت: پ.ن ۲: تکملهٔ رفیق جان برای این مطلب:
حتی بگذاریم مدتی بگذرد؛ هر مقدار زمان که لازم باشد، و طی این مدت آن‌ها همان‌جا که می‌خواهند باشند؛ با خوبی و خوشی و آرامشی که در آن‌جا می‌خواهند (و ما هم برایشان می‌خواهیم). مدتی بگذرد و آن‌ها «بیرون» باشند و ما به «کار»مان برسیم.
قسم به همان آرمان و همان درد واقعی که قول شرف می‌دهیم هروقت مسائل «این‌جا» حل شد یا روی روال حل شدن افتاد، با آغوش _کاملا_ باز برگشتن‌شان را پذیرا باشیم!
۲۴ دی ۱۳۹۹ ، ۱۴:۰۸
تصور کنید ایران از سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ضدامپریالیستی‌اش دست بردارد (سیاست‌های داخلی و مسائلی مثل حقوق بشر و حجاب و این‌ها کلا مهم نیستند در این فرض) در این صورت همین شبکه‌هایی (تلویزیون، توییتر، اینستاگرام و...) که شب و روز به شکل‌های مختلف ناامیدی از کشور و مسئولین را تبلیغ می‌کنند، طوری طرفدار جمهوری اسلامی شوند و طوری برایش تبلیغ و از آن تعریف و تمجید کنند که بیا و ببین.
آن‌وقت یکهو می‌بینی خیلی از همین‌هایی که الان این‌طور از متولد شدن در ایران آه و ناله می‌کنند و به هر بهانه‌ای توی سر مملکت می‌زنند، چطور «خوشحال و شاد و خندان» خواهند شد.
صرفا خواستم عرض کنم میزان امید و ناامیدی‌تان را نسبت به وطن به افق این شبکه‌ها تنظیم نکنید. اگر هم بناست بروید یا بمانید، تلاش کنید، یا صرفا و فقط انتقاد کنید، مبناهای خودتان را داشته باشید. همین.
این مطلب رو از بایگانی وبلاگ هدس (البته تا اون‌جا که یادمه از تو بایگانی برش داشته بود)، بازنشر می‌کنم. بی‌مناسبت و بی‌بهانه و البته ضمن اطلاع‌رسانی بازگشت ارغوان عزیز؛ عجالتا :)
دوست داشتن را توضیح ندهید. دوست داشتن را حتی خیلی بیان هم نکنید. سعی نکنید با یادآوری اتفاقات اثباتش کنید. دوست داشتن را زندگی کنید. خیلی سخت نیست. چه‌طور؟
وقتی خواستید آب بخورید، صدایش بزنید و بگویید «تشنه‌ت نیست؟» وقتی در یخچال را باز کردید، یک سیب را بردارید و با پاسِ بیسبال، برایش پرتاب کنید. بی‌ادبی است؟ نیست. از من بپذیرید که نیست... نهایتش کجَکی نگاهتان می‌کند و می‌گوید: «خیلی دیوونه‌ای به خدا!»
و فحش از این شیرین‌تر مگر داریم اصلا؟
دوست داشتن را زندگی کنید... نارنگی که خوردید، توی خانه بچرخید و پوست‌های نارنگی‌ها را فشار دهید تا عصاره‌شان خارج شود. بگذارید بوی نارنگی خانه را بردارد... از صد تا عود با اسانس جنگل خیس و فلان و بیسار بهتر است. بهش بگویید خانهٔ شما تنها خانه‌ای است در این شهر، که بوی نارنگی می‌دهد. اصلا از این عاشقانه‌تر داریم توی این دنیا؟ (من این حرکت را روی اتاقم زده‌ام؛ تضمینی است.)
یا مثلا بدون اینکه ازتان بخواهد، آشغال‌ها را گره بزنید و ببرید بگذارید بیرون. بله، بله... می‌دانم باورتان نمی‌شود. می‌دانم دارید فکر می‌کنید با مثال زدنِ آشغال، دارم شأن دوست داشتن را پایین می‌آورم. ولی با کیسهٔ آشغال هم می‌شود دوست داشتن را نشان داد. اصلا چه بخواهید چه نخواهید، این یکی از دقیق‌ترین مثال‌هایِ زندگی کردنِ دوست داشتن است.
باور کنید اصلا لازم نیست گل بخرید. اگرچه که اگر بخرید خیلی خوب است. ولی یک بار که دارید اول صبح با هم می‌روید بیرون، یا دم غروب که بر فرض محال، شلوغی‌های دنیا بهتان اجازه داده و رفته‌اید دور‌دور، راهتان را کمی دور کنید و از یک خیابان پر از یاس عبور کنید. شیشه‌های ماشین را بکشید پایین و بگویید که راه را دور کردید تا از این خیابان رد شوید تا او در یک چنین هوای معطری نفس بکشد. از صد شاخه لیلیوم باارزش‌تر است. از صد تا گلدان ارکیدهٔ خریداری‌شده از گل‌فروشی زعیم هم بیش‌تر می‌چسبد. باورتان نمی‌شود؟ امتحانش کنید. فقط چند لیتر بنزین می‌خواهد...
باز هم اگر ازم مثال بخواهید، یک شب که داشت میز شام را می‌چید، بدون سروصدا سبد پیک‌نیک را بردارید. تا سرش را برگرداند سمت گاز تا غذا را سرو کند، هرچه که روی میز چیده بود را بچینید توی سبد. بعد که برگشت بگویید: «بزنیم بیرون بابا!» نمی‌خواهد ماجرا را لوس کنید و عزیزم و جانم قاطی‌اش کنید هی. همین‌طور بگویید بابا! اصلا ماجرا را رفاقتی‌اش کنید. توی این دنیا، رفاقت بیش‌تر از هرچیزی گوشت می‌شود می‌چسبد به تن آدم...
اصلا یک شب، بروید بنشینید زیرِ طاق ورودی دانشگاه تهران. مثلا ساعت یازده شب. خیلی جای باحالی است. خیلی می‌چسبد. بعد نوشابه بخورید. به خدا لازم نیست حتما قهوهٔ ترک بخورید، اسپرسو بخورید، قهوهٔ فرانسه بخورید که ماجرا عاشقانه شود. نوشابه بخورید. اصلا نه کولا، نه پپسی، زمزم بخورید! اگر اهل خلافید، سیگاری بگیرانید که فضا ناجور مناسب است! (مرزهای نصیحت رو جابه‌جا کردم یه‌تنه)
پیاده‌روی کنید عزیزان. دیوانه‌وار پیاده‌روی کنید. دیوانه‌وار خیابان‌ها را گز کنید. منچ بردارید و توی یک خیابان خلوت، بنشینید کف آسفالت و با هم منچ بازی کنید. بلد بودید تخته بازی کنید. اصلا من چه‌کارتان دارم؟ ورق بازی کنید. با حکم دل! ولی بازی کنید. حتما بهش یادآوری کنید که شما دو نفر مطمئنا تنها دو نفری هستید در این جهان که این ساعت از شب، در خیابان فلان، منچ بازی کرده‌اید. رکورد است به جان خودم! مردم خسته‌تر از این هستند که بخواهند با هم بازی کنند. مطمئن باشید شما تنها دو نفری هستید در جهان که یک شب، در خیابانی، با هم منچ بازی کرده‌اند. همین خودش مایهٔ مباهات نیست به نظرتان؟ برج هیجان بخرید برای خانه‌تان. اصلا بگذاریدش سر جهیزیهٔ عروس. مهم است. نگذارید بچه‌تان برسد به فلان سن، تا از این خریدها کنید. لازمهٔ زندگی است...
به نظرم هر خانه‌ای باید مجهز به فوتبال‌دستی باشد. اصلا اولین ولنتاینِ زندگی مشترک‌تان برایش فوتبال‌دستی بخرید. بعد باز اگر کج‌کج نگاهتان کرد، بزنید به درِ شوخی و مسخره‌بازی. حالا نهایتا دو دست اول را بهش ببازید! اگر پول‌دارید، خوب که غرغرهایش را کرد، خوب که حرصش را خورد، خوب که سرتان جیغ‌جیغ کرد، از توی جیب‌تان آن گردنبند هدیه که توی دستِ یک خرس سرخ است را درآورید. این یک نوع روش تربیتی است؛ باور کنید!
همدیگر را ساکت نخواهید. آرام نخواهید. این‌ها به معنای بی‌وقاری نیست... این‌ها لوده‌بازی نیست، سبُک‌بازی نیست... این‌ها به معنای نفهمیدن زندگی آرمان‌گرایانه نیستند؛ باور کنید...
زندگی با مدام شمع روشن کردن، زندگی با خواندن و فرستادن مداوم متن عاشقانه، زندگی با خریدن هدیه‌های گران‌قیمت، زندگی با «عزیزم» و «جانم» گفتن، عاشقانه نمی‌شود. اصلا عاشقانه که هیچ، زندگی هم نمی‌شود... زندگی دوز بالایی دیوانگی می‌خواهد. زندگی دوز بالایی کله‌خرابی می‌خواهد. و الا مرداب است این لعنتی. راکد راکد است. جان بکنید تا از این حالت مردابی‌اش خارجش کنید...
اصلا یک روز بدون این که خبرش کنید چمدان ببندید و بروید سراغش، بزنید به دل یک جاده. بگویید بی‌مقصدید. بگویید به بی‌برنامه‌ترین حالت ممکن زده‌اید بیرون. هیچ شهری مدنظرتان نیست. هیچ هتلی را رزرو نکرده‌اید. هیچ‌کسی را هم خبر نکرده‌اید. فقط چند تا لباس برداشته‌اید و در خانه را قفل کرده‌اید و زده‌اید بیرون. قطعا از دست‌تان حرص خواهد خورد. حتما دعوایتان خواهد شد. ولی... این دعوا به بعدش می‌ارزد. چون شما زندگی را از رکود نجات داده‌اید.
یک شب رمان‌تان را بردارید ببرید وسط پارک بخوانید. ببرید زیر نور لامپ شهرداری بخوانید. با هم بخوانید. مجبورش کنید برایتان بخواند. مجبورش کنید بهتان گوش بدهد تا شما بخوانید. حتی اگر از ماجرای داستان بی‌خبر است، تعریف کنید برایش... با هم در موردش حرف بزنید... مهم است که حرف بزنید. ما یادمان رفته حرف بزنیم... حرف زدن نیاز زندگی است...
از دیگر نیازهای زندگی فلافل است عزیزان! آن هم فلافل‌هایی که از ساندویچی‌های کروکثیفِ کوچه‌پس‌کوچه‌های دوده‌گرفتهٔ انقلاب خریداری شده‌اند... همیشه که نباید رفت رستوران نایب و روحی و شاطر عباس و فلان!... زندگی بیش از این‌ها به صمیمیت نیاز دارد. و شما هم چه باورتان بشود چه نشود صمیمیت را نمی‌شود از نایب فلان شعبهٔ شمال شهر جمع کرد!
زندگی به نشستن بالای یک پل، به از آن بالا پایین را نگاه کردن، به با هم راه رفتن رویِ بلوک‌های سیمانی کنار پیاده‌رو‌ها نیاز دارد... زندگی به کارهای ناگهانی، به کارهای بی‌دلیل نیاز دارد...
یک بار که خیلی خیلی خیلی خسته خوابیده بود، بلند شوید بروید املت بپزید. بعد به زور بیدارش کنید که بیاید و املت بخورد. هرچه هم که گفت سیر است، زیر بار نروید. و هر طور که شده کاری کنید که ساعت سه شب املت بخورید. اگر او این‌طور نشان داد که دارد زهرمار می‌خورد باور نکنید. شما با ولع بخورید. کاری هم به کارش نداشته باشید. اصلا محل هم نگذارید. مطمئن باشید آن املت بیش‌تر از صد تا کباب بهش می‌چسبد. فقط دارد حفظ ظاهر می‌کند که ولعش را نشان نمی‌دهد.
تا می‌توانید این‌طوری روی اعصابش راه بروید. بگذارید بعد‌ها برای بچه‌تان تعریف کند در واقع شما یک بچه بودید و او شما را بزرگ کرد. چون این به هر حال یک حقیقت است و او راست می‌گوید و شما در هر سنی بچه‌اید :)) فقط حالا که دارید چنین برچسبی می‌خورید خوب بچه‌بازی هم دربیاورید :)
از این کارها کم نیست... چه عیبی دارد بنشینید و به این کارها فکر کنید؟ چه‌کسی گفته فقط باید به فلان حرف فلان فیلسوف یا شاعر یا دانشمند فکر کرد فقط؟ اصلا یکی دو روز بنشینید به راهکارهای عملیِ دیوانگی فکر کنید. هفتاد سال عبادت نباشد، دیگر یکی دو سال که هست. نیست؟
زندگی را نجات دهید. هیچ چیزِ این لعنتی آدم را نمی‌گیرد. تا می‌توانید دیوانه‌وار زندگی کنید. این تنها راه نجات زندگی است.
ما همه‌چیز را سخت کرده‌ایم. خیلی سخت... ساده‌اش کنید. جان بگذارید برای ساده کردنش... دوست داشتن را تخیل نکنید. دوست داشتن را زندگی کنید. دوست داشتن، حوصله‌بر‌ترین کار این دنیاست... ما هنوز نفهمیده‌ایم‌ش که فکر می‌کنیم هزینه‌برترین کار دنیاست. برای دوست داشتن حوصله خرج کنید که برسد به آن‌جایی که باید...
باور دارم حوصله ارزشمندترین نعمتی است که خداوند به کسی عطا می‌کند... طلبش کنید از او... برای من هم بطلبید لطفا...
__________________________________________________
اشتباه یعنی اینکه از همین امروز، این کارها را شروع نکنید. اشتباه یعنی اینکه منتظر بنشینید تا فلان اتفاق بیفتد بعد شروع کنید به انجام این کارها.
زندگی به‌سرعت دارد می‌رود. به‌سرعت. منتظرتان نمی‌ایستد...
+ با مقدار کمی تغییر.
+ بازنشر به معنی تایید همهٔ همهٔ محتوای متن نیست. اصولا خود نویسنده هم الان بخواهد این متن را بنویسد احتمالا یک طور جدیدی آن را می‌نویسد. اصلا خودش به من گفت :دی
بالاخره زمانه، زمانهٔ خاصی است دیگر. زمانه‌ای است که هرکسی بستهٔ اختصاصی خودش از احکام را می‌پسندد. دین، شخصی‌سازی شده. مثلا یکی گرفتاری‌اش با نماز است، یکی روزه را عقلانی نمی‌داند، یکی پای روابط انسانی که می‌رسد نظرات خاص خودش را دارد، یکی در فقرهٔ قمار و شرط‌بندی حاضر به کوتاه آمدن نیست، خیلی‌ها حلال و حرام بودن لقمه، مسئله‌شان نیست و بعضی‌ها هم در عمل به قوانین غیبت و تهمت مانده‌اند. یک سری، تولی را خوب می‌فهمند و با همهٔ جهان در صلح‌اند، ولی پای تبری که می‌رسد، خوششان نمی‌آید. بعضی‌ها با قوانین خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها مسئله دارند و یک عده هم حد پوشش و حیا به نظرشان بی‌مورد است. گروهی در روابط با خلق خدا به فتوای خودشان عمل می‌کنند و دسته‌ای در روابط با خود خدا و به هر حال، هرکس نظر خودش را دارد.
می‌دانید، اگر به جای گزینشی انتخاب کردن قوانین، تلاش می‌کردیم تا به آن‌ها عمل کنیم، و فضای جدی و منطقی‌ای برای دیدن واقعیات و گفت‌و‌گو درباره‌شان وجود داشت، چالش‌ها و راه‌حل‌ها مشخص می‌شد. حد و حدود قوانین قابل‌تغییر درمی‌آمد و همه‌مان، هرکداممان، بدون هزینه‌های زیاد یا داشتن نبوغ ویژه، می‌توانستیم یک محقق، یک دانشمند و یک متفکر باشیم. احتمالا در این مسیر، خوب خواندن و عمیق و دقیق و با منبع و سند حرف زدن را و همین‌طور انصاف را یاد می‌گرفتیم؛ یا حداقل این که تمرینشان می‌کردیم. ولی در روزگاری که «کول» بودن، به گزینشی عمل کردن نسبت به قوانین است، نمی‌دانم چه باید گفت.
+ نویسنده خودش جزء همین گروه است. مثلا هر طور حساب و کتاب می‌کند یک سری فتاوای مربوط به حوزهٔ زنان را نمی‌تواند بپذیرد و قبول داشته باشد. آخرینش هم ماجرای دوچرخه‌سواری. و مسئله این است که در این فضای بسته و به اعتقاد من، غیرمنطقی، جایی هم برای پرسیدن نیست. جایی هم نیست تو را انسان ذی‌شعوری بداند و جوابی بدهد که باعث خنده نباشد.
+ آیا این یک فضای تمدنی است؟ آیا به این شکل می‌توان تمدن (و حتی تمدن هم نه، یک جامعهٔ سالم) ساخت؟
+ وقتی فضایی برای گفت‌و‌گوی منطقی نیست، «انتخاب گزینشی قوانین» برای بیان انتقاد بهتر است یا عمل به قاعدهٔ «قانون بد بهتر از بی‌قانونی است» و تماشای «انتخاب گزینشی» دیگران در سکوت؟
یکی از مجموعه کتاب‌های موردعلاقه و دوست‌داشتنی برای من در دورهٔ نوجوانی (مثل خیلی از نوجوان‌ها)، داستان‌های کارآگاهی و جنایی و معمایی بود و محبوب‌ترین شخصیت کارآگاه هم بی‌تردید شرلوک هولمز.
البته اگر مواجههٔ من با هولمز، با فیلم‌ها شروع می‌شد یا حتی با خواندن آثار کانن دویل به زبان انگلیسی (که بعدا یکی از آن‌ها را خواندم) مطمئنم علاقه و تصویری که الان از هولمز در ذهنم هست، شکل نمی‌گرفت. مواجههٔ من با هولمز، با ترجمه‌های خوب خانم دقیقی بود و هنوز هم محبوب‌ترین شخصیت ادبیاتی برای من هولمز است. کارآگاه کتاب‌های هولمز، نه فقط یک کارآگاه که در نوع خودش یک نیمچه حکیم است و این چیزی است که او را در جایگاهی فراتر از باقی کارآگاه‌هایی که داستان‌هایشان را خوانده‌ام، قرار می‌دهد.
الغرض، اگر مجموعه داستان‌های هولمز یا حداقل برخی از آن‌ها را خوانده باشید، متوجه یک تفاوت جالب رفتاری او با کارآگاه‌های پلیس که در این مجموعه اغلب با لحن و نگاهی تمسخرآمیز به آن‌ها اشاره می‌شود، خواهید شد و آن این که هولمز برخلاف پلیس‌ها، اولا کاملا بی‌طرفانه و ثانیا خیلی دقیق، همهٔ شواهد را بررسی می‌کند و بعد به دنبال جواب معما می‌گردد؛ در حالی که پلیس‌ها با دیدن بخش ناقصی از شواهد و بر اساس دانشی اندک، اول فرضیه می‌سازند و بعد که با شواهدی مخالف فرضیه‌شان مواجه می‌شوند، یا شواهد مخالف را به‌کلی نادیده می‌گیرند یا این که حتی بعضا آن‌ها را صحنه‌سازی مجرم می‌دانند :)
این مسئله البته مختص دنیای ادبیات نیست، در تاریخ علم هم بوده‌اند عالمانی که وقتی «واقعیت» با فرضیه‌شان هماهنگ نبود، به جای تغییر نظرشان، از دست واقعیات عصبانی می‌شدند یا حتی بخشی از آن را به دلخواه خودشان حذف می‌کردند و نادیده می‌گرفتند. به نظر من اغلب مخالفین نظریات جدید و انقلابی در زمان خودشان، از این دسته هستند.
و وقتی موضوع مختص دنیای ادبیات نیست، یعنی مختص دنیای علم هم نیست. یعنی یک خصوصیت مذموم در نوع انسان و جامعهٔ انسانی است. یعنی مصادیق اعتقادی، اجتماعی و سیاسی هم دارد. یعنی آدمی‌زاد وقتی می‌بیند شواهد موجود با فرضیه‌اش هماهنگ نیست، باید فرضیه‌اش را عوض کند، نه مثل بازرس‌های اسکاتلندیارد در داستان‌های هولمز، هرکدام از شواهد را که خودش دوست دارد، انتخاب کند. یعنی باید بفهمد نگاهش نیاز به تغییر دارد. این موضوع جزء بزرگ‌ترین گرفتاری‌های آدمی‌زاد است و از جمله بزرگ‌ترین مشکلات فرهنگی ما در این کشور.
+ یک جایی در داستان «نشانهٔ چهار»* هولمز در توصیف شخصیت یکی از بازرس‌های پلیس انگلیس می‌گوید: «هیچ ابلهی به اندازهٔ ابلهی که اندک بهره‌ای از عقل دارد، موجب دردسر نیست!»**؛ این است که عرض می‌کنم در نوع خودش نیمچه حکیم است :)
+ همان‌طور که احتمالا متوجه شدید و شاید هم متوجه نشدید، این بود تحلیل من از انتخابات آمریکا و واکنش‌های داخلی آن :)
+ مرتبط غیرسیاسی: زبان، تابعی از نگرش جمعی ما به جهان است
*The Sign of Four
**نقل‌قولی از یک نویسندهٔ فرانسوی.
ما آدم‌ها با خیلی احوالات در زندگی دنیایمان کنار آمده‌ایم که اگر روزی بفهمیم اصلا نیاز به این همه کنار آمدن نبوده، می‌شود انتظار یک شورش بزرگ را در جهان داشت. شورش انسان علیه خودش، شورش مردم علیه ظلم حکومت‌هایشان و شورش حکومت‌های مظلوم علیه حکومت‌های ظالم.
ما انسان‌ها با نگرانی‌ها و اضطراب‌ها و رنج‌های زیادی کنار آمده‌ایم که اصلا قرار نبوده کنار بیاییم. این احتمالا مهم‌ترین حرفی است که باید به بشریت گفت.
می‌رید بی‌بی‌سی و صدای آمریکا نگاه می‌کنید/دنبال می‌کنید که از همهٔ اخبار مطلع باشید حتما؟ :) مثل اینه که یه ظرف سوپ حاوی سیانور رو بخورید به خاطر هویجاش که مقوی‌ان :) واقعا متوجه نیستید از عکس تا تیتر و متن و لحن و همه‌چی، طوری تنظیم شده تا ذره‌ذره از خودتون و داشته‌هاتون متنفر بشید؟ دیگه چه‌طوری باید اثبات کنن پول می‌گیرن و تلاش و برنامه‌ریزی می‌کنن تا من و شما رو عصبی و ناراحت کنن؟
سال‌ها پیش (دقیق‌تر بگویم سال ۸۵) در مجلهٔ مرحوم سروش نوجوان مطلبی خوانده بودم دربارهٔ نحوهٔ ساخت انیمیشن خمیری محبوبی به نام «والاس و گرومیت: طلسم خرگوش‌نما»* که در همان سال ساختش (۲۰۰۵) جایزهٔ اسکار انیمیشن را هم برنده شد. والاس و گرومیت دو شخصیت کارتونی هستند که اولین حضورشان در یک فیلم بلند سینمایی در این انیمیشن اتفاق می‌افتد. کارگردان این کار هم جناب نیک پارک است که اگر والاس را هم ندیده باشید، احتمالا دو اثر معروف دیگرش (فرار مرغی** و برهٔ ناقلا***) را دیده‌اید.
موضوع البته در مورد خود این فیلم نیست؛ در مورد تکنیک استاپ موشن در ساخت انیمیشن است. در این تکنیک شخصیت‌ها و فضای قصه به شکل واقعی ساخته می‌شوند و سپس با ایجاد حرکات کوچک و جزئی در عروسک‌های ساخته‌شده از آن‌ها عکس‌برداری می‌شود و نهایتا با کنار هم قرار دادن این عکس‌ها، کل اثر به دست می‌آید.
همان‌طور که احتمالا متوجه شدید، انجام این کار، فرایندی پرزحمت و البته طولانی و زمان‌بر است، طوری که معمولا در طی یک روز کاری، بیش از چند ثانیه از کار نمی‌تواند ساخته شود. روند ساخت انیمیشنی که گفتم هم یک پروژهٔ طولانی پنج‌ساله بود که طی یک سال اول، فقط ۱۹ دقیقه از آن ساخته شد.
اما این‌ها را چرا گفتم؟ راستش را بخواهید، در تمام این سال‌ها، هروقت در مورد میزان دقتم برای در نظر گرفتن جزئیات در انجام کارهای فرهنگی، مردد می‌شدم، یاد اطلاعات و اعداد و ارقامی که از این انیمیشن در ذهنم بود می‌افتادم و این انگیزه‌ای بود (و هست) برای ادامه دادن تلاش‌های دقیق، منظم و حساب‌شده‌ای که از نظر خیلی‌ها بیخود و بی‌معنی بود و هست. [و یکی باید بیاید حد دقت و نظم تلاش‌های همچون منی را تازه قیاس کند با حد مطلوب و لازم]
ولی دوست داشتم بیایم این‌جا و مخصوصا برای جوان‌ترها بنویسم که بدانند ما در زمان به ثمر رسیدن تلاش‌های محققان و مخترعان و مکتشفان بزرگ تمدن غرب زندگی می‌کنیم. که پای آنچه من و شما از دور می‌بینیم و تحسین می‌کنیم، رنج‌های بزرگ برده و عرق‌های بسیار ریخته شده، که شکی نیست در ظلم و استعمار و استثمار ملل دیگر در این تاریخ خونین، اما همان ظلم و استعمار هم با زحمت بوده و ناچار، مبارزه با ظلم هم با زحمت خواهد بود، که ما در زمانی هستیم که پایه‌ها و اصل بنا ساخته شده و نوبت به تزیینات ویترین و سنگ نمای ساختمان رسیده و تازه این تلاش‌ها که می‌بینید، تلاش‌های تزییناتی است.
دوست داشتم به جوان‌ترها بگویم تمدن، با زحمت و تلاش و عرق ریختن به دست می‌آید و تثبیت می‌شود. که رفاه و پیشرفت را با سری‌سری فیلم و سریال دیدن و کتاب داستان خواندن نمی‌توان به چنگ آورد. که کمی دورتر از من و شما، آدمی‌زادی پنج سال از عمرش را گذاشته تا فقط یک قلم انیمیشن بلند بسازد که خودش تازه فقط یکی از انواع هنرهای نمایشی است. که بهشت که هیچ، همین آبادی و آبادانی زمین را هم به بها می‌دهند، نه به بهانه...
Wallace & Gromit: The Curse of the Were-Rabbit *
** Chicken Run
*** Shaun the Sheep
پ.ن: از پیشرفت‌های سال‌های اخیر این تکنیک، که ممکن است باعث کاهش زمان ساخت شده باشد، اطلاع ندارم.
پ.ن۲: یک مقداری در مورد آن عدد ۱۹ تردید دارم که دقیقا چقدر بود، ولی مطمئنم به حدی کم بود که صحت محتوای کلی مطلب حفظ بشود.
ب‍ـــــــــــم‍ـ ربی...
پاییز ۷۳
پاره‌وقت زندگی می‌کنم
تمام‌وقت فکر می‌کنم
گاهی می‌نویسم
+ مهتاب، یک اسم مستعار است
بایگانی
- فروردين ۱۴۰۳(۸)
- اسفند ۱۴۰۲(۴)
- بهمن ۱۴۰۲(۳)
- دی ۱۴۰۲(۱)
- آذر ۱۴۰۲(۳)
- آبان ۱۴۰۲(۴)
- مهر ۱۴۰۲(۷)
- شهریور ۱۴۰۲(۸)
- مرداد ۱۴۰۲(۶)
- تیر ۱۴۰۲(۶)
- بهمن ۱۴۰۰(۱)
- دی ۱۴۰۰(۴)
- آذر ۱۴۰۰(۲)
- آبان ۱۴۰۰(۳)
- مهر ۱۴۰۰(۷)
- شهریور ۱۴۰۰(۴)
- مرداد ۱۴۰۰(۱۱)
- تیر ۱۴۰۰(۵)
- خرداد ۱۴۰۰(۶)
- ارديبهشت ۱۴۰۰(۱)
- فروردين ۱۴۰۰(۸)
- اسفند ۱۳۹۹(۸)
- بهمن ۱۳۹۹(۵)
- دی ۱۳۹۹(۵)
- آبان ۱۳۹۹(۱۴)
- مهر ۱۳۹۹(۱۹)
- شهریور ۱۳۹۹(۱۹)
- مرداد ۱۳۹۹(۳)
- تیر ۱۳۹۹(۳)
- ارديبهشت ۱۳۹۹(۲)
- فروردين ۱۳۹۹(۲)
- اسفند ۱۳۹۸(۱)
- بهمن ۱۳۹۸(۱۱)
- دی ۱۳۹۸(۱۶)
- آذر ۱۳۹۸(۹)
- آبان ۱۳۹۸(۱۹)
- مهر ۱۳۹۸(۹)
- شهریور ۱۳۹۸(۱۴)
- مرداد ۱۳۹۸(۱۷)
- تیر ۱۳۹۸(۸)
- خرداد ۱۳۹۸(۲۶)
- ارديبهشت ۱۳۹۸(۳۰)
- فروردين ۱۳۹۸(۱۲)
- اسفند ۱۳۹۷(۲۱)
- بهمن ۱۳۹۷(۱۷)
- دی ۱۳۹۷(۲۱)
- آذر ۱۳۹۷(۱۰)
- آبان ۱۳۹۷(۹)
- مهر ۱۳۹۷(۱۶)
- شهریور ۱۳۹۷(۲۵)
- مرداد ۱۳۹۷(۱۳)
- تیر ۱۳۹۷(۶)
- خرداد ۱۳۹۷(۸)
- ارديبهشت ۱۳۹۷(۱۲)
- فروردين ۱۳۹۷(۶)